Powrót do zdrowia

Żeby dojść do pełnej sprawności po urazie czy operacji nie wystarczy tylko wyćwiczenie pełnych zakresów ruchu i maksymalne wzmocnienie wszystkich mięśni. Potrzebne jest przede wszystkim wypracowanie odpowiedniego balansu i koordynacji pomiędzy wszystkimi układami zapewniającymi równowagę i prawidłowe funkcjonowanie w różnych sytuacjach dnia codziennego, treningu sportowego oraz innych okolicznościach urazogennych.

Jak we wszystkich reakcjach naszego organizmu tak i tu kluczową rolę odgrywa nasz mózg. Reakcję, którą podejmuje, ustala na podstawie informacji, które otrzymuje z mechanoreceptorów (receptorów – czujników czucia głębokiego – proprioceptorów), znajdujących się w mięśniach, torebkach stawowych, więzadłach, ścięgnach i skórze. Pozostała część informacji o naszym położeniu i stanie równowagi pochodzi z narządu wzroku i układu przedsionkowego odpowiadającego za równowagę naszego ciała. Po analizie danych pochodzących z powyższych układów nasz mózg koordynuje działanie wszystkich składowych narządu ruchu po to, aby prawidłowo wykonać dany ruch i w sytuacji zagrożenia nie utracić kontroli.

Jeżeli dojdzie do urazu – zerwania mięśnia, więzadła, uszkodzenie torebki stawowej, nasze systemy zarządzające nie otrzymują pełnej informacji o zaistniałej sytuacji, ponieważ wraz z tymi strukturami zostały zniszczone „czujniki” mówiące o nagłym problemie, co powoduje znaczne opóźnienie lub nieprawidłową reakcję obronną. Może to doprowadzić do kolejnych przeciążeń i urazów. Przykładem może być 4- krotne opóźnienie napięcia mięśni stabilizujących staw kolanowy po całkowitym zerwaniu więzadła krzyżowego przedniego – to znaczy, że jeśli się poślizgniemy – kolano zdąży „uciec” i skręcić się jeszcze zanim nastąpi obronne napięcie mięśni.

Odbudowa prawidłowego czucia głębokiego jest więc najważniejszym zadaniem pooperacyjnym i pourazowym. Potrzebny jest specjalistyczny trening, który spowoduje odtworzenie zniszczonych receptorów lub przejęcie ich funkcji przez inne struktury. Nie jest to proces szybki, niektórzy mówią, że trwa nawet do 9 miesięcy.

Na przykładzie kolana należy zwrócić uwagę, że posiada ono stabilizacje mięśniową i więzadłową. Jeśli po rekonstrukcji któregoś z więzadeł nie mamy podświadomej – niekontrolowanej przez nas reakcji obronnej mięśni, nawet najlepszy przeszczep rozciągnie się lub zerwie tak, jak własna tkanka. Intensywny trening pod okiem fizjoterapeuty pozwoli na wypracowanie i zautomatyzowanie odpowiednich reakcji, aby w sytuacjach, które będą nas spotykać w czasie treningu sportowego lub podczas codziennej aktywności ruchowej reakcja naszego narządu ruchu była prawidłowa i zapewniała nam bezpieczeństwo.

Bardzo ważną częścią rehabilitacji – powrotu do zdrowia – jest także wyeliminowanie nieprawidłowych schematów, ruchów i reakcji organizmu które wytworzone zostały w celu dopasowania się do stanu związanego z uszkodzeniem jakiejś struktury. Należą do nich między innymi nieprawidłowy chód, ustawienie kończyny, które miało na celu ochronę przed kolejnym urazem czy odciążenie jednej ze stron. Te odruchowe mechanizmy działają niszcząco na odtworzoną w trakcie operacji strukturę, na przykład zrekonstruowane więzadło.

Podczas prawidłowo prowadzonego i wykonywanego treningu czucia głębokiego – propriocepcji – odczuwamy powrót pewności działania, znów zaczynamy „wierzyć” w chorą kończynę, a jest to niezbędne podczas życia codziennego i powrotu do ulubionej aktywności.

Przemysław Ławski