Po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego ACL

Rekonstrukcję więzadła krzyżowego przedniego przeprowadza się w celu odbudowy ważnej ze względów czynnościowych i informacyjnych struktury stawu kolanowego. Ma to kolosalne znaczenie dla funkcji stawu jak i szybkości jego zużywania się.

W przypadku uszkodzenia tego więzadła dochodzi do zmiany sposobu obciążania nogi. Objawia się to zmianą napięcia poszczególnych mięśni tułowia i kończyny, które sprzyjają ich przeciążeniu i zaburzają postawę oraz płynny ruch w przestrzeni. Stan taki wywołuje nadmierne działanie sił na inne struktury stawu tj.: łąkotki, więzadła poboczne, chrząstkę. 
W przypadku złego i nie do końca kontrolowanego ruchu może to spowodować ich uszkodzenie.

Dlatego rehabilitacja po zerwaniu więzadła krzyżowego przedniego, jeszcze przed zabiegiem operacyjnym ma na celu:

  • zmniejszyć dolegliwości związane z urazem,
  • przywrócić pełną, możliwą do uzyskania funkcję stawu kolanowego,
  • przywrócić możliwie najlepszą pracę całej kończyny dolnej,
  • zapobiec przeciążeniom innych stawów (drugiej kończyny dolnej i kręgosłupa) wynikającym z mechanizmów wyrównujących ubytek sił (kompensacja),
  • przygotować pacjenta do zabiegu.

 

Program rehabilitacji powinien być zawsze dobierany indywidualnie! i zależeć od:

  • wielkości urazu i uszkodzeń innych struktur oprócz więzadła krzyżowego przedniego,
  • czasu trwania procesów naprawczych tkanek (stanu zapalnego),
  • czasu od urazu i powstałych mechanizmów obronnych,
  • techniki rekonstrukcji,
  • wieku i poziomu aktywności fizycznej pacjenta.

Przebieg tego programu, jak i jego intensywność, zależne są od rozmiarów uszkodzeń, czasu gojenia tkanek po zabiegu i indywidualnej wrażliwości chorych na stan podrażnienia (odczyn zapalny stawu). Inne ważne czynniki to wiek i kondycja fizyczna oraz zaangażowanie i poświęcenie odpowiedniej ilości czasu na wykonywanie zaleceń zespołu terapeutycznego (lekarz + fizjoterapeuta).

 

Rehabilitację po zerwaniu ACL można podzielić na kilka etapów:

  1. przygotowanie do zabiegu
  2. wczesna faza pooperacyjna (do 1 miesiąca)
  3. faza powrotu funkcji (do 3 miesięcy)
  4. okres pełnej funkcji stawu i aktywności rekreacyjnej (3.- 6. miesiąc)
  5. okres przygotowania do aktywności sportowej i uprawiania sportu (6.- 9.miesiąc)

Ad.1

Przygotowanie przed zabiegiem polega na zapoznaniu pacjenta z poszczególnymi etapami leczenia (usprawniania), z metodami ochrony i odciążenia przeszczepu. Ważne jest uświadomienie, że pełny powrót do sprawności nie zależy tylko od techniki operacyjnej (wszczepienia „nowego więzadła”), ale także od odpowiedniego okresu czasu poświęconego na współpracę z zespołem terapeutycznym (lekarz + fizjoterapeuta). Fizyczne przygotowanie kolana do zabiegu polega na:

  • zmniejszeniu stanu zapalnego kolana (obrzęku i bólu),
  • odzyskaniu w miarę możliwości pełnego zakresu ruchu w stawie (głównie wyprostu),
  • przywrócenie, poprzez odpowiednie ćwiczenia, jak najlepszej siły i kontroli mięśniowej oraz propriocepcji
  • nauce chodu o kulach.

Ad. 2

W tej fazie należy (patrz rehabilitacja pooperacyjna):

  1. zmniejszyć obrzęk, stan zapalny i ból poprzez:
  • schładzanie stawu,
  • elewację (wysokie ułożenie) kończyny,
  • farmakoterapię zaleconą przez lekarza. 
  1. wprowadzić ćwiczenia:
  • zapewniające utrzymanie zakresu ruchu w stawie i zapobiegające zrostom pooperacyjnym oraz utrzymujące prawidłową pompę mięśniową (np.: zginanie nogi poprzez przyciąganie jej do pośladka ciągnąc piętę po podłożu- do granicy bólu i uczucia rozpierania w stawie oraz ruchy stopą przy wyprostowanym stawie kolanowym),
  • delikatną mobilizację rzepki (spychanie jej dłonią na boki oraz w kierunku górno- dolnym),
  • ćwiczenia rozciągające pasmo biodrowo-piszczelowe i tylną grupę mięśni całej kończyny (mięśnie kulszowo- goleniowe i łydki),
  • czynnej stabilizacji stawu (izometryczne z kokontrakcją),
  • propriocepcji w siadzie i leżeniu (czucia głębokiego zapewniające pewny podpór).

Ad.3

Dążymy do uzyskania pełnego zakresu ruchu w stawie (od przeprostu do 120 stopni), wzmocnienia siły mięśni, a dzięki temu przechodzimy do ćwiczeń propriocepcji w staniu i prawidłowego stereotypu chodu. W początkowym okresie tej fazy należy unikać ćwiczeń w pozycji krańcowego zgięcia i ruchów skrętnych pod obciążeniem. Zalecane są następujące ćwiczenia:

  • mobilizacje rzepki i blizn pooperacyjnych,
  • rozciągające tylną grupę mięśni uda, łydki, pasmo biodrowo- piszczelowe (np.: siad z nogą operowaną prostą, druga zgięta, założona na udo pierwszej, stopa ściągnięta do siebie-pochylenie prostego tułowia w przód),
  • ćwiczenia izometryczne mięśnia czworogłowego w połączeniu z kokontrakcją tylnej grupy uda lub przywodzicielami (np.: półprzysiady),
  • wzmacniające mięśnie tylnej grupy uda w zamkniętych łańcuchach kinetycznych w różnych pozycjach,
  • wzmacniające obręcz biodrową,
  • równoważne w staniu obunóż i jednonóż oraz nauka chodu po różnym podłożu,
  • jazda na rowerze stacjonarnym przy wysokim ustawieniu siodełka.

Ad.4

W tym etapie płynnie zwiększamy obciążenia i stopień ich trudności. Kładziemy nacisk na ćwiczenia siłowo- wytrzymałościowe mięśni obręczy biodrowej i całej kończyny oraz propriocepcję. Należy zwrócić uwagę na poprawność wykonywania ćwiczeń- utrzymywanie osi kończyny bez skręcania kolana na boki. Zalecane są następujące ćwiczenia:

  • różne formy półprzysiadów z pochyleniem tułowia w przód, także na niestabilnym podłożu,
  • równoważne i równoważne w chodzie po miękkim lub niestabilnym podłożu,
  • wypady z przyklękiem w różnych kierunkach,
  • rower stacjonarny z obniżonym siodełkiem,
  • trucht (nauka biegania),
  • skakanka,
  • pływanie (naprzemienne ruchy nóg jak do kraula na brzuchu i plecach) - zakazane pływanie żabką,
  • stretching (rozciąganie),
  • w końcowym etapie tej fazy dla osób chcących czynnie uprawiać sport należy dodatkowo wprowadzić: skoki obunóż, jednonóż, trening biegowy. 

Ad.5

Sportowcy bądź osoby czynnie korzystające z zajęć rekreacyjnych powinny w tym okresie:

  • zwiększyć zakres treningu biegowego z hamowaniem i zwrotami,
  • zwiększyć zakres dynamicznych ćwiczeń propriocepcji i koordynacji tj: skoki np. ze zmianą kierunku i z zatrzymaniem, przeskoki przez przeszkodę, ćwiczenia na batucie,
  • wprowadzać specyficzne elementy ćwiczeń dla danej dyscypliny sportowej (rzuty, drybling, żonglowanie, itp.

 

Warunkiem powrotu do pełnej aktywności sportowej jest pełna stabilność stawu, pełny i bezbolesny zakres ruchu, możliwość wykonania wszystkich specyficznych ruchów dla danej dyscypliny sportowej. Na zakończenie powinno się przeprowadzić testy funkcjonalne, których wyniki powinny zawierać się w okolicach 85-90% w stosunku do zdrowej kończyny oraz uzyskać pozytywną opinię lekarza wykonującego zabieg plastyki więzadeł.

 

Michał Kabziński